De hoofdstad van Litouwen, met een door UNESCO bekroonde oude binnenstad kent wereldberoemde eeuwenoude architectuur en bezit een rijk cultureel erfgoed. Dankzij de weelde aan parken en weiden is de stad één van de groenste hoofdsteden van Europa. Uw verkenningstocht begint het best in het hart van de stad – Vilniaus arkikatedra (de kathedraal van Vilnius), gevolgd door een beklimming van de nabijgelegen Gediminas kasteeltoren (Gedimino pilies bokštas). Uw lunch wacht op u op de pittoreske Pilies Lane (Pilies gatvė) terwijl u een wandeling maakt langs de geboorteplaats van de Litouwse Onafhankelijkheidsverklaring van 1918 – het Huis van Ondertekenaars (Signatarų namai). Voor koffie kunt u een bezoek brengen aan de Republiek Užupis (Užupio Respublika) – een kunstenaarswijk met een eigen president, grondwet en volkslied. Bezoek daarna een museum naar keuze om meer te leren over de fascinerende geschiedenis van Litouwen en sluit de dag af met een diner in de Vilnius TV Tower (Vilniaus TV bokštas) – het hoogste gebouw van het land.

1. Kathedraalplein en Gedminas toren
Het centrale plein is een goed uitgangspunt om enkele van de belangrijkste bezienswaardigheden van de stad te verkennen. Aan de overkant begint Gediminas gatve, de hoofdstraat die genoemd is naar de groothertog (1275-1341), waar de meeste politieke instellingen gevestigd zijn en die een populaire winkelstraat is. Vlak naast de kathedraal staat het herbouwde Grootvorstelijk Paleis, met daarnaast een monument gewijd aan de regent, waarop ook een wolf te zien is.
Naar verluidt was hier ooit een bosgebied – zoals er vandaag nog op zoveel plaatsen in het land zijn. Grootvorst Gediminas ging hier jagen. Na een lange jacht zou hij de nacht hebben doorgebracht aan de voet van een heuvel. Tijdens deze nacht zou hij gedroomd hebben van een wolf die vanaf de heuvel naar de maan huilde. Omdat de droom hem niet wilde verlaten, vroeg hij een priester om de droom uit te leggen. Hij adviseerde Gediminas om op deze plek een kasteel te bouwen. In 1323 liet Gediminas inderdaad een kasteel bouwen en verplaatste hij zijn zetel van de macht, en dus ook de hoofdstad, naar hier, vanuit Trakai, nauwelijks 30 kilometer verderop. Van het voormalige kasteel is alleen nog de achthoekige bakstenen toren op de 142 meter hoge heuvel overgebleven, die tegenwoordig het herkenningspunt van de stad met zijn meer dan 580.000 inwoners is. Van hieruit hebt u een goed uitzicht over grote delen van Vilnius – vooral de oude binnenstad aan de overkant.

2. De oude binnenstad
Er is veel te ontdekken in de geplaveide straten en steegjes. De meeste vertrekken vanaf Pilies gatve, ofwel Kasteelstraat, die later Didzioji gatve wordt. Er staan hier niet alleen talrijke kerken, maar ook het stadhuis. Tot de bijzondere bezienswaardigheden behoren het huis en museum van de Litouwse kunstenaar en verzamelaar Kazys Varnelis, maar ook de Poort van de Dageraad, de Ausros Vartai. Het is een deel van de stadsmuur uit de 16e eeuw. In een poortkapel hangt een icoon die de poort tot een bedevaartsoord maakt voor katholieken en orthodoxen: een zwarte Madonna. Het beeld wordt beschouwd als een van de belangrijkste heiligdommen in Litouwen, Polen en Wit-Rusland en als miraculeus.
U vindt er talrijke cafés en restaurants en veel kleine winkeltjes die vooral souvenirs verkopen. Maar het is zeker de moeite waard om een kijkje te nemen op de binnenhoven. In één daarvan bevindt zich de werkplaats van Jonas Bugailiskis (Ausros Varty gatve 17). De ambachtsman maakt beeldhouwwerken, muziekinstrumenten en kinderspeelgoed van hout. Een paar huizen verderop brengt een galerie hulde aan één van de andere schatten van de natuur: amber. In Sv. Mykolo gatve is een heel museum gewijd aan het goud van de Oostzee.

3. Senatorių Pasažas
Het indrukwekkende gebouwenensemble van Senatorių Pasažas werd gebouwd tussen de 17e en de 19e eeuw en heeft in de loop der eeuwen verschillende bestemmingen gehad, waaronder het huis van de koninklijke goudsmid, het Vainaipaleis, het Pociejaipaleis en één van de eerste Litouwse boekhandels..  Vandaag de dag is het gebouw open voor zowel plaatselijke bewoners als gasten, die allemaal worden uitgenodigd om te genieten van Senatorių Pasažas, een lange binnenplaats met winkels en restaurants die biologisch voedsel en hedendaagse Litouwse gerechten aanbieden. Senatorių Pasažas een lange binnenplaats met winkels en restaurants die biologisch voedsel en hedendaagse Litouwse gerechten is een unieke plek in de oude binnenstad van Vilnius die gasten uitnodigt om de Litouwse keuken en de meest verse biologische producten te ontdekken. Tijd voor een culinaire ontdekkingstocht, want hier vindt u gastronomische verrassingen in overvloed. Begin je dag met een kopje koffie en een knapperig gebakje op het terras, ga lekker lunchen en neem wat verse groenten mee, of verken de uitgebreide selectie hartige hapjes en biologisch-dynamische wijnen voor thuis. Vanzelfsprekend kunt u er exclusief dineren in één van de twee restaurants.

4. Uzupis, een eigen republiek
Een andere wijk die in het oosten aan de Oude Stad grenst, is er een die reizigers niet mogen missen tijdens hun bezoek aan Vilnius: Uzupis. De naam betekent “over de rivier” en Uzupis is inderdaad aan drie kanten door de Vilnia omgeven. Het gebied van slechts 0,6 vierkante kilometer is een kleine republiek op zich. Ooit woonden hier vooral Joden, maar na hun verdrijving in de Tweede Wereldoorlog vestigden zich hier vooral misdadigers en prostituees. In de jaren negentig ontdekten kunstenaars de toen vervallen huizen voor zichzelf en veranderden Uzupis in een soort kunstenaarskolonie. Als kunstcampagne riepen ze de onafhankelijke republiek Uzupis uit. Vandaag de dag zijn er talrijke galeries, en ook in de straten en op de pleinen is veel kunst te zien. Wie de onzichtbare grens oversteekt via de brug bij Uzupio gatve, kan bij de souvenirwinkel erachter een stempel in zijn paspoort krijgen. Een gedrukte versie van hun eigen grondwet is ook hier beschikbaar. In de volgende straat, Paupio gatve, wordt de grondwet ook tentoongesteld op grootformaat borden die in meer dan 20 talen zijn vertaald.

5. KGB museum
Dit gebouw, gelegen in het centrum van Vilnius, heeft een duister verleden. Het huisvestte de Nazi’s tijdens WOII, en tot 1989 de KGB direct daarna en heeft menig lot bezegeld.
De KGB-cellen bevinden zich in de kelder en zijn een grimmige getuigenis van de totalitaire mentaliteit en de minachting voor menselijk lijden. Alleen al de aanwezigheid hier zal koude rillingen over je rug doen lopen. Op de eerste verdieping is een tentoonstelling gewijd aan de deportatie van duizenden Litouwers naar Siberië – van wie de meesten nooit meer zouden terugkeren. De tentoonstelling op de tweede verdieping toont de twee tegengestelde kanten van het Sovjet-communisme: aan de ene kant een paranoïde, wrede en meedogenloze macht die iedereen vervolgde en vermorzelde die (soms willekeurig) als staatsvijand werd beschouwd, terwijl aan de andere, “zonnige” kant het pompeuze, machtige regime met alle toeters en bellen, voor wie zich in de juiste kringen bevond. Ook op de tweede verdieping, de afluistercentrale van de KGB, waar men telefoongesprekken kon afluisteren. Een aanrader voor iedereen die geïnteresseerd is in geschiedenis. Maar het is donker en grimmig.